W Polsce prawdopodobnie pojawiły się afrykańskie kleszcze wędrowne, znane również jako Hyalomma marginatum lub kleszcze giganty. Te pasożyty są spotykane głównie w rejonach południowej Europy, Afryki i Azji. Prawdopodobnie pojawiły się też w Polsce – jak rozpoznać tego kleszcza?
Jak wygląda kleszcz afrykański wędrowny?
Kleszcz afrykański wędrowny (Hyalomma marginatum) to przedstawiciel kleszczy twardych, charakteryzujący się specyficzną budową ciała. Jego długość wynosi od 4 do 6 mm, a w pełni napity krwią może osiągnąć nawet do 2 cm. Kolor ciała kleszcza jest czerwonawo-brązowy z ciemniejszymi znaczeniami. Wyróżniającą cechą jest ozdobna tarcza grzbietowa, duża i pokrywająca całą powierzchnię grzbietową samca oraz przednią połowę samicy. Nogi kleszcza są prążkowane, co jest kolejną charakterystyczną cechą odróżniającą go od innych gatunków.
Różnice w stosunku do polskich kleszczy
Polski kleszcz (Ixodes ricinus) jest mniejszy, zazwyczaj osiągając długość kilku milimetrów, podczas gdy kleszcz afrykański wędrowny może być znacznie większy. Oprócz różnicy w wielkości, kleszcze afrykańskie mają bardziej ozdobne ciała i prążkowane nogi, co ułatwia ich identyfikację.
Rozprzestrzenienie i zagrożenia
Kleszcz afrykański występuje w całym regionie Morza Śródziemnego, na Bliskim Wschodzie, w Azji Środkowej i częściach Afryki. Są powszechne w Afryce, południowo-wschodniej Azji oraz południowej Europie, np. w Turcji. Hyalomma marginalatum preferuje suche i gorące środowiska i powszechnie występuje na polach, łąkach i obszarach o niskiej roślinności. W ostatnich latach pojawiają się informacje o obecności dorosłych kleszczy Hyalomma w północnej Europie, gdzie były zbierane z koni, psów, bydła, a także znajdowane w domach. Oznacza to, że larwy kleszczy migrują i dzięki zmianom klimatu, tj. ciepłym, suchym porom roku mają odpowiednie warunki do rozwoju.
Jakie choroby przenoszą afrykańskie kleszcze wędrowne?
- Gorączka krwotoczna krymsko-kongijska (CCHF) – choroba wywoływana przez arbowirus z rodziny buniawirusów. Do zakażenia może dojść także podczas kontaktu z zakażonymi zwierzętami lub skażonym mięsem, krwią czy skórą. Objawy zakażenia u ludzi to: podwyższenie temperatury ciała, bóle i sztywności mięśni, zawroty głowy, światłowstręt, ból brzucha i wymioty. Następnie dochodzi do zaburzeń orientacji, zmian nastroju, a osoba chora staje się agresywna. W dalszym przebiegu choroby pojawiają się wybroczyny na skórze tułowia i kończyn.
- Gorączka plamista – choroba wywoływana przez bakterie riketsje, objawia się wysoką gorączką przez kilka dni, wysypką i w przypadku kleszcza wędrownego strupem pod postacią czarnej plamy w miejscu ukąszenia.
- Anaplazmoza – choroba bakteryjna wywoływana przez bakterie Anaplasma. Objawia się gorączką, dreszczami, bólami głowy oraz mięśni.
- Babeszjoza – rzadko występująca u ludzi choroba pasożytnicza, wywoływana przez pierwotniaki z rodzaju Babesia. Występują objawy grypopodobne.
- Riketsjozy – choroby bakteryjne wywoływane przez riketsje, które oprócz kleszczy mogą być przenoszone także przez wszy, pchły i roztocza. Objawiają się gorączką, wysypką i bólami głowy.
Narodowe kleszczobranie – jak
Projekt „narodowe kleszczobranie” (https://narodowekleszczobranie.pl/) ma na celu sprawdzenie i zmapowanie występowania kleszczy Hyalomma, nazywanych “Monster ticks” w Polsce. Umożliwia dzielenie się z naukowcami obserwacjami nietypowych kleszczy oraz przesłanie ich do badań. To projekt „nauki obywatelskiej”, gdyż korzysta ze wsparcia społeczeństwa i dzieli się ze społeczeństwem zebraną wiedzą. Projekt ma na celu poszerzenie wiedzy i uświadamianie społeczne na temat występowania kleszczy w Polsce.
Cel projektu
Głównym celem projektu jest identyfikacja i zmapowanie występowania kleszczy Hyalomma w Polsce. Te nietypowe kleszcze, większe od rodzimych gatunków, mogą przenosić groźne choroby. Dzięki zaangażowaniu społeczeństwa, naukowcy mogą lepiej zrozumieć rozprzestrzenianie się tych pajęczaków i opracować strategie ich kontroli.
Jak to działa?
- Zgłaszanie obserwacji: Uczestnicy projektu mogą zgłaszać obserwacje nietypowych kleszczy poprzez dedykowaną stronę internetową.
- Przesyłanie próbek: Znalezione kleszcze można przesyłać do laboratoriów współpracujących z projektem w celu analizy.
- Mapowanie występowania: Na podstawie zebranych danych tworzone są mapy obrazujące występowanie kleszczy Hyalomma w Polsce.
- Edukacja i świadomość: Projekt ma na celu zwiększenie świadomości społecznej na temat zagrożeń związanych z kleszczami oraz sposobów ich unikania.
Dlaczego to ważne?
Kleszcze Hyalomma mogą przenosić choroby, które stanowią zagrożenie zarówno dla ludzi, jak i zwierząt. Projekt „narodowe kleszczobranie” nie tylko pomaga w monitorowaniu i zwalczaniu tych kleszczy, ale także edukuje społeczeństwo na temat potencjalnych zagrożeń i metod ochrony.
Korzyści z udziału
- Wiedza: Uczestnicy projektu zyskują dostęp do najnowszych informacji na temat kleszczy i związanych z nimi zagrożeń.
- Ochrona zdrowia: Dzięki mapowaniu i badaniom, możliwe jest szybsze reagowanie na potencjalne ogniska chorób przenoszonych przez kleszcze.
- Współpraca naukowa: Projekt angażuje społeczeństwo w badania naukowe, co zwiększa ich zakres i efektywność.
Podsumowując
Projekt „narodowe kleszczobranie” to innowacyjna inicjatywa łącząca naukę i społeczeństwo w celu ochrony zdrowia publicznego. Dzięki zaangażowaniu obywateli możliwe jest skuteczniejsze monitorowanie i kontrolowanie populacji kleszczy Hyalomma w Polsce.
